Ρωμαϊκή Αποικία της Πέλλας

Το 30 π.Χ., μετά την καταστροφή της ελληνιστικής Πέλλας, ο Οκταβιανός ίδρυσε σε νέα, στρατηγική τοποθεσία 1,5 χλμ. δυτικά της αρχαίας πρωτεύουσας και βόρεια από τα «Λουτρά του Μεγάλου Αλεξάνδρου», τη ρωμαϊκή αποικία της Πέλλας, γνωστή και ως Colonia Pella, πάνω στην Εγνατία Οδό. Αρχαιολογικά ευρήματα όπως οικοδομικά κατάλοιπα, νομίσματα και κεραμικά της παλαιοχριστιανικής περιόδου μαρτυρούν την αναγέννηση της πόλης κατά τη διάρκεια εκείνης της εποχής. Στη φάση αυτή, ένα νέο τείχος, μικρότερο σε έκταση από το ρωμαϊκό, περιέβαλε ένα μέρος της αρχικής αποικίας. 

 

Οι ανασκαφές στο βορειοδυτικό τμήμα της πόλης δείχνουν πως η κατασκευή των τειχών ανάγεται στα τέλη του 3ου αιώνα, ενώ η οχύρωση παρέμεινε ενεργή κατά τον 4ο και 5ο αιώνα. Πιθανή ταύτιση της πόλης με τα «Βασιλικά Αμύντου» που μνημονεύει ο ιστορικός Προκόπιος ως ένα από τα φρούρια που επισκευάστηκαν από τον Ιουστινιανό, επιβεβαιώνει τη χρήση του τείχους και κατά τον 6ο αιώνα. 

 

Η οικοδομική δραστηριότητα της πρώιμης βυζαντινής περιόδου πιστοποιείται από έναν μεγαλοπρεπή ναό που βρέθηκε βόρεια των «Λουτρών του Μεγάλου Αλεξάνδρου». Ο ναός, πλαισιωμένος από κτίσματα βόρεια και νότια, υποδεικνύει ότι αποτελούσε μέρος ενός μεγαλύτερου μνημειακού συγκροτήματος. Ένα τείχος σε μικρή απόσταση ανατολικά πιθανώς ανήκε σε οχυρωματικό περίβολο που προστάτευε το συγκρότημα αυτό. 

 

Οι ανασκαφές δείχνουν πως η βασιλική οικοδομήθηκε στο δεύτερο μισό του 5ου αιώνα και καταστράφηκε στις αρχές του 7ου αιώνα, ενώ η περιοχή συνέχισε να κατοικείται για μερικούς αιώνες ακόμη. Στα ύστερα χρόνια της βυζαντινής περιόδου, ένας μικρός ναός, κτισμένος δυτικά της βασιλικής, προστέθηκε στον χώρο, μαρτυρώντας τη συνεχιζόμενη θρησκευτική σημασία της περιοχής.