Ο μπακαλιάρος έχει λεπτό και επίμηκες σώμα. Ζει περίπου 13 χρονια.

 

Ο μπακαλιάρος κατά την ενηλικίωσή του έχει μήκος από 20 μέχρι 70 εκατοστά, αλλά μπορεί να φτάσει σε μήκος τα 140 εκατοστά και βάρος μέχρι τα 15 κιλά. Το σώμα του είναι σχετικά λεπτό και επίμηκες, με μεγάλο κεφάλι. Τα θωρακικά πτερύγια έχουν 10 με 15 ακτίνες. Έχει δύο ραχιαία πτερύγια, με το οπίσθιο να αποτελείται από 43 μέχρι 51 ακτίνες και να γίνεται κοίλο όσο το ψάρι αναπτύσσεται. Τα λέπια του είναι μικρά. Έχει χρώμα γκρι σαν το ατσάλι προς καφέ στη ράχη, φωτεινότερο στο πλάι και λευκή κοιλιά. Λόγω του χρώματος της ράχης, οι Αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν τους μπακαλιάρους όνους, δηλαδή γαϊδάρους.

 

Μπακαλιάρος που κάθεται στο βυθό ζει συνήθως σε βάθος 30 με 370 μέτρων. Τα ενήλικα ψάρια κατά τη διάρκεια της ημέρας κάθονται στο βυθό, ενώ απομακρύνονται από αυτόν το βράδυ. Τα ενήλικα τρέφονται με άλλα ψάρια, όπως ρέγγες, σαρδέλες και άλλα μέλη των γαδόμορφων και καλαμάρια. Τα μικρά τρέφονται με καρκινοειδή. Η αναπαραγωγή γίνεται την άνοιξη και έχει μεγάλη διάρκεια. Το θηλυκό μπορεί να γεννήσει πάνω από 7 εκατομμύρια αυγά τη φορά. Μέχρι το τρίτο έτος της ζωής τους, τα μικρά ζουν σε λασπώδεις βυθούς και στη συνέχεια μετακινούνται κοντά στις ακτές. Τα αρσενικά ενηλικιώνονται στο πέμπτο και τα θηλυκά στο έβδομο έτος της ηλικίας τους. Τα ψάρια στη Μεσόγειο αναπτύσσονται με μικρότερη ταχύτητα. Έχουν αναφερθεί ψάρια που έχουν ζήσει πάνω από 20 χρόνια.

 

Στην Ελλάδα όπως κάθε χρόνο, στη γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και της Εθνικής Επετείου της Ελληνικής Επανάστασης, την 25η Μαρτίου, τα ελληνικά νοικοκυριά προγραμματίζουν να καταναλώσουν, σύμφωνα με το έθιμο, το ιδιαιτέρως δημοφιλές ψάρι της ελληνικής κουζίνας, τον μπακαλιάρο (βακαλάος).