Ανδρέας Εμπειρίκος

O πρωτοπόρος του υπερρεαλισμού, ο Ανδρέας Εμπειρίκος (1901 – 1975). Ποιητής, πεζογράφος, φωτογράφος και ψυχαναλυτής, μια πολυσχιδής προσωπικότητα που έπαιξε πρωτοποριακό ρόλο τόσο στη λογοτεχνία, όσο και την επιστήμη, αφού θεωρείται εισηγητής του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα, ενώ ήταν και ο πρώτος που άσκησε την ψυχανάλυση στον ελληνικό χώρο.

 

Γεννήθηκε στη Μπράιλα της Ρουμανίας, εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα το 1902 και αργότερα παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας και αγγλικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο King’s College του Λονδίνου. Την περίοδο 1926-1931 έζησε στο Παρίσι, όπου συνδέθηκε με τον κύκλο των υπερρεαλιστών και ασχολήθηκε ενεργά με την ψυχανάλυση, κοντά στον ιδρυτή της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας του Παρισιού, Ρενέ Λαφόργκ. Το 1931 εγκαταστάθηκε οριστικά στην Ελλάδα, πραγματοποιώντας την πρώτη εμφάνισή του στα ελληνικά γράμματα το 1935.

 

Ο Εμπειρίκος ανήκει και αυτός στην περίφημη «γενιά του ΄30» που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανανέωση της ποίησης και της πεζογραφίας στην Ελλάδα, την ώρα που στην Ευρώπη φούντωναν τα ρεύματα του υπερρεαλισμού και του μοντερνισμού. Μεγάλοι ποιητές της περιόδου αναδείχτηκαν ο Γιώργος Σεφέρης, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Γιάννης Ρίτσος, ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Νίκος Καββαδίας κ.α. ενώ σπουδαίοι πεζογράφοι ο Στρατής Μυριβήλης, ο Γιώργος Θεοτοκάς, ο Κοσμάς Πολίτης, ο Στρατής Δούκας,ο Φώτης Κόντογλου ο Ηλίας Βενέζης ο Μ. Καραγάτσης, ο Άγγελος Τερζάκης.

 

Οι αρχικές αντιδράσεις του λογοτεχνικού κόσμου, μετά την έκδοση των πρώτων ποιημάτων του, χαρακτηριζόταν από δυσπιστία, που έφθανε στα όρια της χλεύης. Σταδιακά και ενώ το ρεύμα του υπερρεαλισμού επηρέαζε όλο και περισσότερους ποιητές της γενιάς του, το έργο του αναγνωρίστηκε και ο Εμπειρίκος κατέλαβε περίοπτη θέση στην ελληνική λογοτεχνία.

 

Από το σύνολο του έργου του ξεχωρίζει η πρώτη ποιητική συλλογή του, με τίτλο Υψικάμινος, ως το πρώτο αμιγώς υπερρεαλιστικό κείμενο στην Ελλάδα, ενώ ανάμεσα στα πεζά έργα του διακρίνεται το τολμηρό ερωτογράφημα «Ο Μέγας Ανατολικός», που προκάλεσε αντιδράσεις για την ελευθεροστομία και το ερωτικό περιεχόμενό του. Σημαντικό τμήμα του έργου του εκδόθηκε μετά τον θάνατό του.