Είναι τα online μαθήματα το μέλλον της ανώτατης εκπαίδευσης; Αυτό το ερώτημα θέτει εκ των πραγμάτων η «τιτανομαχία», που όπως επισημαίνει η εφημερίδα «Νιου Γιορκ Τάιμς»,
βρίσκεται σε εξέλιξη ανάμεσα στα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου.

Την περασμένη βδομάδα, το πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης ανακοίνωσαν ότι θα ενώσουν τις δυνάμεις τους για να προσφέρουν δωρεάν online μαθήματα σε σπουδαστές από όλον τον κόσμο, οι οποίοι θα συμμετέχουν σε εργαστήρια εξ αποστάσεως και θα λαμβάνουν μέρος σε διαδικτυακά τεστ.

Η συνεργασία των δύο φημισμένων ιδρυμάτων ήταν η απάντηση στο «καρτέλ» της Δυτικής Ακτής, όπου τα πανεπιστήμια του Στάνφορντ και της Καλιφόρνιας δημιούργησαν το πρόγραμμα online μαθημάτων Coursera παρασύροντας στην προσπάθεια και μια σειρά από εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ανατολικής Ακτής, μεταξύ των οποίων το πανεπιστήμιο του Πρίνστον και το άλλος της Πενσυλβάνιας.

Η πρώτη απόπειρα online εκπαίδευσης ξεκίνησε το 2001 από το Κολούμπια. Τα τεχνολογικά μέσα, όμως, ήταν φτωχά τότε και το πείραμα απέτυχε. Το 2003 το Στάνφορντ συνεργάστηκε με τα πανεπιστήμια του Πρίνστον και του Γέιλ στο πρόγραμμα All Learn (Μάθηση για όλους), το οποίο εγκαταλείφθηκε τρία χρόνια αργότερα.

Θα έπρεπε να περάσουν άλλα πέντε χρόνια για την επόμενη απόπειρα, η οποία αυτή τη φορά θα στεφόταν από απόλυτη επιτυχία. Το μάθημα «Τεχνητή Νοημοσύνη» του καθηγητή του Στάνφορντ, Σεμπάστιαν Θραν, προσέλκυσε το ενδιαφέρον 160.000 σπουδαστών από ολόκληρο τον κόσμο. Λίγο αργότερα το ΜΙΤ θα προσέφερε ένα μάθημα υπό τον τίτλο «Κυκλώματα και Ηλεκτρονική».

Οι εγγραφές ξεπέρασαν τις 120.000. Όποιος περάσει τις online εξετάσεις, που πραγματοποιούνται όταν ολοκληρώνονται τα μαθήματα, παίρνει ένα πιστοποιητικό συμμετοχής, το οποίο έχει κάθε λόγο να χρησιμοποιήσει στο βιογραφικό του.

Η online εκπαίδευση είναι μια φυσιολογική εξέλιξη για πανεπιστήμια με κουλτούρα καινοτομίας.

Το γεγονός ότι το Στάνφορντ βρίσκεται μερικά χιλιόμετρα από τα «στρατηγεία» της Apple, της Google, του Facebook και του Yahoo το μετατρέπει σε ένα ανοικτό εργαστήριο πειραματισμών: το Στάνφορντ ήταν το πρώτο ακαδημαϊκό ίδρυμα που δέχθηκε να ψηφιοποιηθούν τα 3 εκατομμύρια των τόμων της βιβλιοθήκης του.

Η online εκπαίδευση ήταν ακόμη μια καινοτομία του φημισμένου πανεπιστημίου που βρήκε σύντομα μιμητές. Απέναντι στο πρόγραμμα Coursera το Χάρβαρντ και το MIT προτείνουν τη δική τους μη κερδοσκοπική εταιρεία που υπό την επωνυμία edX κι έναν προϋπολογισμό 60 εκατ. δολαρίων ετοιμάζεται να προσφέρει δωρεάν μαθήματα μέσω του διαδικτύου. Επικεφαλής της εταιρείας είναι μια ακαδημαϊκή διασημότητα ινδικής καταγωγής, ο Ανάντ Αγκαρβάλ, διευθυντής του εργαστηρίου πληροφορικής και τεχνητής νοημοσύνης του ΜΙΤ.

Η επιτυχία του προγράμματος θεωρείται ήδη δεδομένη, όπως και η αίσθηση ότι βρισκόμαστε στην αρχή μιας επανάστασης. «Σε πέντε χρόνια» βεβαίωνε ο πρύτανης του Χάρβαρντ Αλαν Γκάρμπερ παρουσιάζοντας το πρόγραμμα edX «θα έχουμε στα χέρια μας πολύ διαφορετικά εργαλεία από αυτά που διαθέτουμε σήμερα». Ο συνάδελφός του Λόρενς Μπέικοου εμφανίζεται βέβαιος ότι «η online εκπαίδευση θα γίνει ο κανόνας». «Έρχεται ένα τσουνάμι» δηλώνει παραστατικά ο πρόεδρος του Στάνφορντ, Τζον Χένεσι. Και αυτό δεν είναι άλλο από τα online εκπαιδευτικά προγράμματα που θα αρχίσουν να προσφέρουν σύντομα πανεπιστήμια της Ευρώπης, αλλά και των νέων δυναμικών οικονομιών όπως της Κίνας, της Ινδίας και της Βραζιλίας.

Η σχέση της εκπαίδευσης με την τεχνολογία δεν είναι όμως το μόνο ερώτημα που θέτουν -έστω κι εκτός διδακτικής ύλης- τα online εκπαιδευτικά προγράμματα. Ιδού μερικοί από τους άγνωστους Χ της νέας εποχής, όπως τους παραθέτουν οι «Νιου Γιορκ Τάιμς»:

Η online εκπαίδευση φτωχαίνει εκείνη την ανθρώπινη σχέση και την επικοινωνιακή εμπειρία που βρίσκεται στη βάση της μάθησης; Θα πρόκειται για τον θρίαμβο των φυσικών και των οικονομικών επιστημών σε βάρος των ανθρωπιστικών; Μήπως εξορίζεται από την εκπαιδευτική διαδικασία η μελέτη σε βάθος; Θα αναδυθούν καθηγητές - σταρ που θα πουλάνε τα μαθήματά τους σε εκατομμύρια σπουδαστές στέλνοντας στο περιθώριο τους συναδέλφους τους;

Πρόκειται για ενστάσεις στις οποίες τα προγράμματα Coursera και edX πρέπει να δώσουν πειστικές απαντήσεις. Στο οπλοστάσιό τους, πάντως, υπάρχει και μια μελέτη που λέει ότι σε μια τάξη online εκπαίδευσης το ποσοστό των σπουδαστών που περνάει τη βάση φτάνει το 84%, όταν σε μια παραδοσιακή τάξη πέφτει στο 50%.