Μένανδρος

Ο Μένανδρος (περ. 342–291 π.Χ.) ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς δραματουργούς της αρχαίας Ελλάδας και ο κύριος εκπρόσωπος της -Νέας Κωμωδίας-, μιας εξέλιξης της αθηναϊκής κωμωδίας που εστιάζει στην καθημερινή ζωή και τις προσωπικές σχέσεις, σε αντίθεση με την παλαιότερη κωμωδία, η οποία ήταν πιο πολιτική και σατιρική.

 

Ο Μένανδρος γεννήθηκε στην Αθήνα σε μια εύπορη οικογένεια. Έλαβε καλή μόρφωση και αναδείχθηκε ως σημαντική προσωπικότητα του θεάτρου στην εποχή του. Υπήρξε μαθητής του Θεόφραστου, του φιλοσόφου και διαδόχου του Αριστοτέλη στη σχολή του Περιπάτου, κάτι που ενίσχυσε την επίδραση της φιλοσοφίας στις θεατρικές του δημιουργίες. Αν και ο Μένανδρος κέρδισε αρκετές φορές το πρώτο βραβείο σε δραματικούς αγώνες, δεν έφτασε ποτέ τη φήμη του Αριστοφάνη στην εποχή του, αλλά η φήμη του αυξήθηκε κατακόρυφα τους αιώνες που ακολούθησαν.

 

Ο Μένανδρος είναι γνωστός για τα έργα του που απεικονίζουν την καθημερινή ζωή των Αθηναίων και πραγματεύονται θέματα όπως ο έρωτας, οι οικογενειακές σχέσεις, οι κοινωνικές αντιθέσεις και οι παρεξηγήσεις. Σε αντίθεση με την Παλαιά Κωμωδία του Αριστοφάνη, η Νέα Κωμωδία του Μένανδρου επικεντρώνεται σε προσωπικές καταστάσεις και ήρωες της μεσαίας και κατώτερης κοινωνικής τάξης.

 

Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της δραματουργίας του είναι η -πλοκή με παρεξηγήσεις και ανατροπές-, όπου συνήθως τα έργα του έχουν αισιόδοξο τέλος, με τον έρωτα και την αρετή να υπερισχύουν. Οι χαρακτήρες του είναι συχνά τυποποιημένοι και αντιπροσωπεύουν συγκεκριμένους κοινωνικούς ρόλους, όπως ο νέος ερωτευμένος, η καπάτσα δούλα, ο αυστηρός πατέρας ή ο απατεώνας δούλος.

 

Αν και μόνο ένα από τα έργα του, "Δύσκολος", έχει σωθεί ολόκληρο, αποσπάσματα άλλων έργων του έχουν διασωθεί μέσω των παπύρων και των παραπομπών άλλων συγγραφέων. Στα χαμένα έργα του συγκαταλέγονται πολλές κωμωδίες που θεωρούνταν αριστουργήματα της εποχής.

 

Ο Μένανδρος επηρέασε βαθιά τη ρωμαϊκή κωμωδία, με τους Ρωμαίους δραματουργούς Πλαύτο και Τερέντιο να προσαρμόζουν πολλά από τα έργα του. Η κληρονομιά του είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ιστορία του θεάτρου, καθώς οι τεχνικές του και η δομή των έργων του ενέπνευσαν το κωμικό θέατρο για αιώνες, και οι θεματικές του βρίσκουν ανταπόκριση ακόμη και στη σύγχρονη κωμωδία.

 

Μια από τις πιο διάσημες φράσεις του Μένανδρου, που εκφράζει την ανθρωπιστική του θεώρηση, είναι: «Ὦ φιλάνθρωπον ζῷον, ἄνθρωπος» (Ω, πόσο φιλάνθρωπο πλάσμα είναι ο άνθρωπος), υπογραμμίζοντας την πίστη του στην καλοσύνη και την ανθρωπιά.

 

Ο Μένανδρος παραμένει σημαντικός για την ανάπτυξη του θεάτρου και της κωμωδίας και η επίδρασή του στη δυτική θεατρική παράδοση, κυρίως μέσω των ρωμαϊκών διασκευών, είναι αναμφισβήτητη.